Rzymskokatolicka Parafia Świętego Józefa Robotnika w Konstantynowie Łódzkim

HISTORIA ŚWIĄTYNI*

Historia kościoła Świętego Józefa Robotnika w Konstantynowie Łódzkim powiązana jest z historią miasta. Konstantynów Łódzki został założony w 1821 r. na gruntach wsi Żabice Wielkie jako prywatna osada fabryczna Mikołaja Krzywiec-Okołowicza herbu Ostoja – w przeszłości szambelana króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, sędziego Sądu Apelacyjnego Księstwa Warszawskiego i posła na Sejm Królestwa Polskiego w 1818 r. i w 1820 r. – dla sukienników przybywających z Niemiec. 8.02.1821 r. właściciel posiadłości zawarł umowę osadniczą z zamieszkałymi w Ozorkowie 3 sukiennikami: Samuelem Wegnerem, Jakubem Henningiem i Piotrem Freymarkiem, która stała się kamieniem węgielnym pod osadę nazywaną przez dziedzica miastem Konstantynów. Na prośbę Mikołaja Krzywiec-Okołowicza z 7.10.1824 r. o nadanie osadzie praw miejskich, Rada Administracyjna Królestwa Polskiego wyniosła 31.08.1830 r. osadę rękodzielniczą Konstantynów do rzędu miast prywatnych w Królestwie Polskim. 31.05.1870 r. miasto utraciło prawa miejskie i ponownie je uzyskało 1.01.1924 r.

Mikołaj Krzywiec Okołowicz

1762-1841 r

W myśl życzeń imigrantów Mikołaj Krzywiec-Okołowicz przyobiecał w umowie pomoc finansową w budowie kościoła ewangelickiego. Miał dostarczyć 100.000 sztuk cegieł oraz innych materiałów potrzebnych do wybudowania oraz wykończenia świątyni, obiecał również wyznaczyć bezpłatnie plac pod budowę kościoła i plebanii. Umowa miała wejść w życie, gdy ewangeliccy osadnicy wystawią 75 domów. W 1925 r. warunek ten był spełniony, a mimo to dziedzic nie przystąpił do budowy świątyni. Przybywający do Królestwa Polskiego osadnicy byli w większości protestantami. Brak świątyń ewangelickich w osadach fabrycznych organizowanych na ziemiach środkowej Polski w pierwszych dekadach XIX wieku powodował, że ewangeliccy osadnicy zaczęli wysuwać żądania do czynników rządowych w celu przyspieszenia ich budowy. Skargi takie trafiały nawet do cara Aleksandra I, który zlecił władzom Królestwa Polskiego szybkie ich załatwienie. Między podaniami do cara znajdowała się także skarga miejscowych ewangelików wysłana w 1825 r.
 

Okres 1826–1914
 

W 1826 r. powstała w mieście gmina ewangelicka. Rozpoczęto przygotowania do budowy kościoła ewangelicko-augsburskiego. Wzniesiono go wg projektu budowniczego obwodu Ludwika Bethiera (1800–1865). Budowa kościoła została sfinansowana przez dziedzica oraz ewangelickich osadników. Kościół był murowany, jednonawowy, kryty blachą, długi na 21 m, szeroki na 13 m i wysoki na 7 m. Nawy boczne dobudowano w końcu XIX w. Świątynię i jej wyposażenie – m.in.: ołtarz, organy, ławki i dwa dzwony – poświęcono i oddano wiernym 14.12.1834 r. Wybudowano również murowaną, krytą gontem plebanię. W 1897 r. dobudowano wieżę oraz zmieniono elewację kościoła.

 

Kościół ewangelicko-augsburski pw. Jana Chrziciela w Konstantynowie Łódzkim 1912

 

Okres 1914–1920
 

Podczas I wojny światowej Konstantynów Łódzki znalazł się na linii frontu dwóch walczących ze sobą mocarstw. W bitwie nazwanej Operacją Łódzką, która rozegrała się na przełomie listopada i grudnia 1914 r., walczące ze sobą armie doprowadziły do spustoszenia tej niewielkiej wtedy osady. Po zaciętych, krwawych walkach pozostały zgliszcza budynków i stosy martwych ciał. Czego nie zniszczyły pociski artyleryjskie, strawiły pożary.
Poważnym zniszczeniom uległy konstantynowskie kościoły jako ofiary posterunków wojskowych. Wojska niemieckie celowały granatami w wieże kościelne, w których umieszczone były punkty obserwacyjne rosyjskiej artylerii. Po kilku dniach runął kościół ewangelicki, a po dwóch tygodniach kościół katolicki. Kościół ewangelicki został całkowicie spalony. Pozostały gołe mury wieży i zwalone do połowy nawy. Plebania została uszkodzona przez pociski armatnie i splądrowana.

 

Okres 1921–1945

Od 1921 r. zubożała ludność ewangelicka zaczęła intensywnie odbudowywać świątynię. W latach 1921–1923 wzniesiono nowy korpus kościoła wg projektu architekta powiatowego Józefa Kabana (1886–1969). Największym przekształceniom uległy zwieńczenie wieży i dach. Przestrzeń wewnętrzną podzielono na trzy nawy, utworzono balkon okalający kościół. Budynek w stanie surowym poświęcono 30.12.1923 r.

Dzięki darowiznom wiernych stopniowo kompletowano wyposażenie kościoła. Miejscowe ewangeliczki ufundowały dwa żyrandole. W dzień Bożego Narodzenia 1933 r. świątynia rozbłysła blaskiem elektrycznego światła. Czterej łodzianie: Lipski, Schultz, Hampel i Juliusz Reit – mistrz stolarski – ofiarowali ołtarz i ambonę. Friedrich Zobel ufundował wykonany w Krakowie obraz na ołtarz i chrzcielnicę. Z ofiar wiernych zakupiono m.in. organy i ławki. Ołtarz i ambonę poświęcono 9.09.1934 r.

Swój rozkwit przeżywały działające przy parafii stowarzyszenia: Konstantynowskie Stowarzyszenie Kościelnego Ewangelicko-Augsburskiego Chóru Śpiewaków „Harmonia”, Orkiestra Dęta „Jubilate”, Ewangelickie Stowarzyszenie Kobiet, Ewangelickie Stowarzyszenie Panien i Ewangelickie Stowarzyszenie Młodzieńców z założoną w latach 20. własną Orkiestrą Dętą.

Parafia ewangelicko-augsburska, ustanowiona w 1834 r., trwała nieprzerwanie do 1945 r. Ostatnie ewangelickie nabożeństwo miało miejsce w styczniu 1945 r. Wkrótce większość Niemców opuściła Konstantynów.

 

Okres 1945-1992

Po II wojnie światowej, od uszczuplonej liczebnie parafii ewangelicko-augsburskiej, świątynię przejęła parafia rzymskokatolicka. Poświęcił ją 24.02.1946 r. ks. Jan Kawecki, ówczesny proboszcz i dziekan konstantynowski. W latach 1948–1968 rezydowali w tym miejscu Misjonarze Oblaci Maryi Niepokalanej. 1.04.1948 r. o. Mieczysław Cieślik OMI objął rektorstwo kościoła pw. św. Józefa, a 4.05.1948 r. odprawił pierwszą Mszę Świętą. Do końca roku i dłużej trwały remonty kościoła i w kościele, m.in.: dachu, ławek, balasek, elektryczności. 17.10.1948 r poświęcono wyremontowane organy i dwa zbudowane ołtarze boczne. Na zlecenie o. Mieczysława Cieślika OMI, Jan Dziewałtowski-Gintowt (1904–1980) namalował obraz Świętego Józefa z Dzieciątkiem. Obraz został umieszczony w ołtarzu głównym. Poświęcenie obrazu miało miejsce 17.06.1951 r.

Oblaci obsługiwali tenże kościół, kaplicę w Srebrnej i kaplicę sióstr Świętej Rodziny z Bordeaux w Żabiczkach. W kościele pw. św. Józefa najpierw były tylko poranne msze św.; od 16.11.1948 r. także nabożeństwa z wystawieniem Najświętszego Sakramentu; od 18.04.1961 r. także wieczorne msze św. w niedzielę i święta. Oblaci od samego początku swojej obecności prowadzili katechizację dzieci szkolnych. O. Franciszek Blandzi OMI jako katecheta miał tygodniowo 40 godzin katechezy. Kiedy władze zakazały nauczania religii w szkole, uczono w kościele i w zakrystii, gdzie był straszny tłok, niewygoda, brak ławek i miejsca. Z tego względu o. Ernest Krystek OMI na chórze zbudował salkę katechetyczną. Odbywały się spotkania z ministrantami, przygotowania dzieci do I Komunii Świętej, nauki przedmałżeńskie oraz wiele innych duszpasterskich zajęć jak spowiedź czy pomoc w sąsiadującym obok kościele parafialnym, posługa wśród chorych czy opieka pastoralna w oddalonym o 2 km Domu Pomocy Społecznej w Żabiczkach. Ostatnim rektorem kościoła był o. Antoni Kurek OMI. Po 20 latach posługi duszpasterskiej Misjonarze Oblaci Maryi Niepokalanej opuścili placówkę, przekazując 28.06.1968 r. kościół pw. św. Józefa miejscowej parafii. Do 1992 r. świątynia pozostała pod zarządem Rzymskokatolickiej Parafii Narodzenia NMP w Konstantynowie Łódzkim.

Misjonarze Oblaci Maryi Niepokalanej
posługujący w kościele pw. św. Józefa w Konstantynowie Łódzkim w latach 1948-1968

Imię i nazwisko	Data i miejsce urodzenia	Data i miejsce śmierci/pochówku	Okres posługi	Posługa
O. Cieślik Mieczysław OMI	06.11.1914 Cleveland (Ohio, USA)	10.04.1983 Elyria/Brook Park (Ohio, USA)	04.1948-09.1951	rektor kościoła
O. Piotr Pogorzelski OMI	2.12.1916 New Kensington (Pensylwania, USA)	3.11.1989 Alès/Malataverne (Oksytania, Francja)	1948	pomoc duszpasterska katecheta
Br. Albin Duda OMI	10.02.1907 Śląskowo k/Rawicza	06.05.1959 Łódź/Grotniki	1948-1959	zakrystian
O. Józef Janas OMI	2.02.1957 Kraków	10.10.1971 Łódź/Grotniki	1949	zastępstwo rektora kościoła
O.Franciszek Blandzi OMI	09.01.1906 Karmin k/Pleszewa	22.03.1961 Karmin k/Pleszewa	1949-1951	katecheta
			09.1951-06.1958	rektor kościoła
O. Paweł Schmidt OMI	03.01.1913 Nowa Wieś Książęca	22.12.1983 Kędzierzyn/Lubomia	1952	pomoc duszpasterska
O.Antoni Pestka  OMI	27.05.1917 Trzemeszno	21.01.1995 Lubliniec	1952-1957	misjonarz
O. Kazimierz Szczepaniak OMi	25.01.1916  Iłówiec Wielki k. Czempina	3.08.1999 Śrem/Obra	1956	pomoc duszpasterska
O. Jan Paszkiewicz  OMI	x	x	01.01.1957- VII.1957	p.o. rektora kościoła
O. Piotr Plewiński OMI	28.06.1927 Tuczna k/Kodnia	22.11.2004 Wrocław/Obra	VII.1957-VI.1958	p.o. rektora
			1957-1961	katecheta spowiednik
O.  Ernest Krystek OMI	14.11.1907 Staniszcze Wielkie k/Strzelec Opolskich	22.11.1967 Konstantynów Łódzki/ Katowice	07.1958-11.1967	rektor kościoła
O. Władysław Świderski OMI	2.06.1932 Katowice	25.06.1999 Kodeń	1961–1963	pomoc duszpasterska katecheta
O. Tarcyzjusz Szkółka OMI	15.08.1931 Nowy Bieruń k. Tychów	10.07.1992 Wrocław/ Katowice	1963–1964	pomoc duszpasterska prowadzenie chóru kościelnego
O. Marian Biernat OMI	Święcenia kapłańskie: 24.06.1963 Obra		11.1964–08.1965	kapelan sióstr Świętej Rodziny z Bordeaux w Żabiczkach
			1964–1966	pomoc duszpasterska  opieka pastoralnaw DPS w Żabiczkach
O. Leon Ledwoń OMI	07.04.1932 Zborowskie	10.09.2012 Gdańsk/Lubliniec	08.1965–08.1966	kapelan sióstr Świętej Rodziny z Bordeaux w Żabiczkach
O. Kurek Antoni OMI	22.06.1931 Wodzisław Śląski	06.07.2014 Lubliniec	11.1967-06.1968	rektor kościoła

 

 

Okres 1992-2014

15.08.1992 r. arcybiskup metropolita łódzki Władysław Ziółek erygował tu Rzymskokatolicką Parafię Świętego Józefa Robotnika. Kościół wykupiono 16.03.2000 r. od Kościoła ewangelicko-augsburskiego. Kościół został poświęcony i konsekrowany 1.05.2005 r. Dzięki staraniom księży proboszczów, hojności parafian i wsparciu księdza arcybiskupa, świątynia nabierała blasku, stając się wizytówką miasta.

Szczególnym i intensywnym okresem prac renowacyjnych były lata 2009–2014. Z inicjatywy ks. Krzysztofa Wlazło, ówczesnego proboszcza, zrealizowano wiele znaczących przedsięwzięć, m.in.: wymieniono część więźby dachowej, położono nową dachówkę, wykonano elewację kościoła, wykonano drogę procesyjną wokół kościoła, wymieniono okna, w dolnej części wstawiono witraże, w prezbiterium położono nową posadzkę, wymalowano wnętrze kościoła i wymieniono część wyposażenia, w tym konfesjonały.

6.10.2011 r. świątynia wraz z otoczeniem została wpisana do rejestru zabytków. Od tego momentu prace remontowe w obiekcie konsultowane są z wojewódzkim konserwatorem zabytków.
 

Ołtarz główny z obrazem Świętego Józefa z Dzieciątkiem

Kościół rzymskokatolicki pw. Świętego Józefa Robotnika w Konstantynowie Łódzkim 2014

-----------------------------------------

 

* Ta krótka kronika została zaczerpnięta z wielu źródeł i może różnić się dokładnymi datami i szczegółami.


Bibliografia:
• Spis Duchowieństwa i Parafij Diecezji Łódzkiej 1955, Łódź 1955, https://cybra.lodz.pl/dlibra/publication/14074/edition/11141/content [2025-01-03].
• Konstantynów, oprac. A. Kurek, „Mozaika Obrzańska” [1968] nr 2, 38–39. • Werner A., Konstantynow. Eine Stadtgründung mit deutschen Tuchmachern im Industriegebiet von Lodz/Polen. Ortsgeschichte 1818–1945, Köln 2004.
• Konstantynów. Dzieje miasta, pod red. M. Nartonowicz-Kot, Łódź 2006. • Kościoły Archidiecezji Łódzkiej. Nasze dziedzictwo, t. 1 = Churches of Archdiocese of Łódź. Our heritage, vol. 1, tekst U. Kurz, R. Leszczyński. tł. L. Tate, A. Jaworska, M. Wawrzecka-Płaszyk, Bydgoszcz 2010.
• Łochowski M., Konstantynów w ogniu. Zapomniany rozdział Bitwy Łódzkiej 1914 roku, Łódź 2014. • Niesłony J., Słownik biograficzny Misjonarzy Oblatów Maryi Niepokalanej Prowincji Polskiej 1923–2016, Poznań 2016.
• Tekst Józefa Piekarskiego w opracowaniu prof. Rafała Leszczyńskiego: „Konstantynów” od założenia do wybuchu II wojny światowej, „Ex Libris 43bis” [2021] nr 310. Dod. do „Wiadomości - 43bis” [2021] nr 773/774, i–viii, http://www.43bis.media.pl/download/gazeta/774.pdf [2025-01-03]. • Konstantynów 1948–1968, oprac. J. Niesłony, Archiwum Polskiej Prowincji Misjonarzy Oblatów Maryi Niepokalanej w Poznaniu, 1.10.2024, mps.
• O. Cieślik Mieczysław OMI (1914–1983), oprac. J. Niesłony, Archiwum Polskiej Prowincji Misjonarzy Oblatów Maryi Niepokalanej w Poznaniu, 1.10.2024, mps.